بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی دشت هشتبندی، استان هرمزگان و پیآمدهای آن

دشت هشتبندی در استان هرمزگان با شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک، با تکیه بر منابع آبی زیرزمینی، یکی از قطب‌های مهم تولید کشاورزی کشور است. هدف این تحقیق بررسی کمیت و کیفیت آب‌های زیرزمینی قسمتی از دشت هشتبندی، شناسایی و ارزیابی پی‌آمدهای ناشی از افت تراز ایستابی و پیشنهاد راه‌کارهای مفید برای مشکلاتِ پیش‌رو است. همه‌ی اطلاعات هواشناسی، آب‌شناسی، آب‌ و زمین‌شناسی و جغرافیایی منطقه جمع‌آوری و  تحلیل شد. نقشه‌های کیفیت شیمیایی و هم‌عمق تراز آب زیرزمینی منطقه با نرم‌افزار سورفر رسم، و افت  تراز ایستابی، کسری مخزن و تغییرات شوری آب زیرزمینی در قسمت‌های مختلف دشت محاسبه شد. با استفاده از اطلاعات  تغییرات کمی و کیفی آب‌های زیرزمینی در چند سال اخیر، و با فرض ادامه‌ی روند کنونی تغذیه و تخلیه‌ی سفره، وضعیت 10 سال آینده نیز پیش‌بینی شد. طبق محاسبه‌های انجام‌شده، تراز آب زیرزمینی دشت در سال‌های گذشته همواره روبه‌کاهش بوده است، به‌طوری‌که از سال آبی 83–82 تا 93–92 با میانگین سالانه‌ی 5/0 متر (64/5 متر در دوره) افت کرده است. تخلیه‌ی کل سالانه‌ی آب زیرزمینی از چاه‌ها 09/40 میلیون مترمکعب، تغذیه‌ی سالانه‌ی محدوده‌ی دشت 89/38 میلیون مترمکعب و کسری مخزن 2/1 میلیون مترمکعب بوده است. از عوامل مهم افت آب زیرزمینی می‌توان به خشک‌سالی، برداشت بی‌رویه، افزایش سطح زیرکشت و تعداد زیاد چاه‌های برداشت اشاره نمود. نتایج تحقیق نشان دادند که برداشت بی‌رویه از سفره‌ی آب زیرزمینی دشت، پی‌آمدهایی مانند تغییر کیفیت آب زیرزمینی، افزایش آسیب‌پذیری دشت به خشک‌سالی و نشست زمین را نیز به‌دنبال داشته است. اگر بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی و شرایط تغذیه و تخلیه در منطقه ی به‌شکل کنونی ادامه یابد، تا 10 سال آینده (تا سال 1403) تراز آب زیرزمینی بیش از 8/4 متر دیگر افت خواهد کرد. در این‌حالت اندازه‌ی افت در نواحی مرکزی دشت بیش از 12 متر خواهد بود، و ممکن است بحران‌های اجتماعی و اقتصادی و زیست‌محیطی در منطقه شکل بگیرد. مهار برداشت آب، تعیین آب‌های کشاورزی، تغییر الگوی کشت و تهیه‌ی الگوی کشت بهینه با توجه شرایط زمین و اقلیم منطقه، بیان مشکلات و افزایش دانش بهره‌برداران، از یافته‌های این طرح در راه‌کارهای مدیریتی است.